Wegetarianizm i weganizm: zanim to stało się modne

Wegetarianizm i weganizm to wcale nie wynalazek XXI wieku! Już przed II wojną światową w Polsce byli jarosze i wcale nie siedzieli cicho jak mysz pod miotłą, tylko głośno mówili o swoich poglądach i pobudkach rezygnacji z jedzenia mięsa.

Czy weganizm to w Polsce ekstrawagancka nowinka? Nic bardziej mylnego. Polacy mają bogatą historię w tej dziedzinie, choć zapomnianą i dziś dopiero z zadziwieniem na powrót odkrywaną. Kto zatem szuka inspiracji dla weganizmu w naszych dziejach, ten znajdzie godne naśladowania wzorce.

Pobudki

W diecie ludzi żyjących na ziemiach polskich pokarmy mięsne długo były marginesem, a to przede wszystkim z przyczyn ekonomicznych i religijnych. Większe ilości mięsa jadali jedynie rządzący i szczególnie uprzywilejowani. Dla zdecydowanej większości społeczeństwa mięso było pokarmem spożywanym rzadko, przy szczególnych okazjach, bo mało kogo było na nie stać. Siłę roboczą wykorzystywano przede wszystkim do produkcji zboża i innych produktów roślinnych, ponieważ w ten sposób można było wykarmić znacznie więcej ludzi.

Do tego dochodził czynnik religijny. Kościół w dawnych czasach kierował się zasadami wstrzemięźliwości, a wierni przestrzegali rozmaitych postów. W niektórych diecezjach posty z zakazem spożywania mięsa trwały nawet powyżej 200 dni w roku. W części zakonów i zgromadzeń z zasady mięsa nie jedzono.

Jarstwo

Weganizm lub wegetarianizm jako świadomy wybór podyktowany zdrowiem lub etyką rozkwitł dopiero pod koniec XIX w. Ówcześni weganie i wegetarianie najczęściej posługiwali się pojęciem „jarstwo”. Słowo „weganizm” wtedy nie istniało, a „wegetarianizm” brzmiał obco. „Jarosz” i „jarstwo” to w tamtym czasie pojęcia mocno osadzone w języku polskim i najbardziej popularne. Genezę tych słów wywodzono od słowa „jary”, co oznacza „rześki, krzepki, hoży, młodzieńczy”.

Dieta jarska rozumiana była rozmaicie. Niekiedy ograniczała się do odrzucenia mięsa poza mięsem ryb, bez rezygnacji z innych produktów odzwierzęcych, czasem jednak oznaczała dietę roślinną, czasem wegańską dietę raw (odmianę tego, co dziś nazywamy witarianizmem). Istniało także pojęcie diety jarskiej obejmującej zboża i owoce. Owocożerstwo i zbożoowocożerstwo pojawia się w postulatach wielu promotorów jarstwa w owym czasie. Dziś słowo „weganizm” używane jest zamiennie z określeniem „dieta roślinna”. W publikacjach z końca XIX i początku XX w. potrawy roślinne czy kuchnia roślinna częstokroć obejmowała dania wegetariańskie, tj. z nabiałem. Czytaj więcej →