Potrzebni jeszcze? kibice
Przekraczać własne bariery, pokonywać słabości, osiągać wysoki poziom sprawności fizycznej, a nawet startować w zawodach. To istota sportu, również sportu niepełnosprawnych
Tekst: Agata Bielińska
Zdjęcia: Wojciech Artyniew
Według badań statystycznych, liczba osób niepełnosprawnych to około 15 proc. społeczeństwa. W Polsce szacuje się ta grupę na 5,5 mln ludzi.
To nie wyrok
Na szczęście osoby niepełnosprawne nie są skazane na siedzenie w domu i krótkie spacery po pobliskim parku. Sport niepełnosprawnych, zarówno rekreacyjny, jak i wyczynowy, w ostatnich latach prężnie się rozwija. Tak samo jak sport osób pełnosprawnych jest określany przez wiele zasad i reguł, wyznaczających warunki uczestnictwa, przepisy oraz punktacje.
Sport może być formą rekreacji. Inna formą jest współzawodnictwo w sporcie wyczynowym i kwalifikowanym, gdzie zawodnicy poruszają się w zakresie narzuconych warunków i ograniczeń.
Dla wszystkich sportowców jest istotne, aby przekraczać własne bariery, pokonywać słabości, osiągać wysoki poziom sprawności fizycznej, a nawet startować w zawodach paraolimpijskich, olimpijskich czy w Olimpiadach Specjalnych. Takie podejście oznacza rygor treningów, diety, podejścia do życia, poszukiwania motywacji i wiary we własne możliwości.
Nie tylko fizjoterapia
Dawniej sport osób niepełnosprawnych był kojarzony z procesem rehabilitacji. W ostatnich latach rozwój możliwości treningowych, finansowych i rozwojowych rozdziela te dwa pojęcia. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych wiąże się z pracą specjalistycznymi metodami fizjoterapeutycznymi takimi jak PNF, Bobath, tkanki miękkie, terapia manualna i inne.
Sport może być uzupełnieniem rehabilitacji, a także niezależną formą aktywności. Obecnie sport osób niepełnosprawnych ma charakter międzynarodowy, umożliwiając zawodnikom wyjazdy, zgrupowania i uczestnictwo w zawodach. Jednak dla wielu osób niepełnosprawnych jest to nie tylko forma aktywności fizycznej. Często to początek drogi do poznania siebie.
Dla wielu sport jest sposobem na wytyczanie celów, na etapy, które chcą przejść, pokonując swoje słabości i ograniczenia. Często te myśli są głęboko ugruntowane w emocjach, w obrazie spostrzegania samego siebie i pewnego rodzaju zablokowań, które wynikają z doświadczeń, przeżyć czy wspomnień. Sport jest także wyzwaniem dla organizmu, formą sprawdzania swoich możliwości. Dla osób zajmujących się sportem czas treningu jest pewnego rodzaju świętością. Takie chwile to moment na pobycie z samym sobą, na myśli i autoekspresję.
Siatkówka na siedząco
Osoby niepełnosprawne mogą wybierać aktywność sportową spośród wielu dyscyplin. Najprostszym podziałem sportu jest wyznaczenie dyscyplin zimowych (narciarstwo, biathlon, saneczkarctwo) i dyscyplin letnich. Inną propozycją klasyfikacji sportu jest rozgraniczenie dyscyplin indywidualnych oraz gier zespołowych. Do sportów indywidualnych należą: łucznictwo, kręgle, tenis ziemny, kometka, tenis stołowy, pływanie, nurkowanie, żeglarstwo, wioślarstwo, kajakarstwo, lekkoatletyka, pięciobój, wyścigi na wózkach, szermierka, wspinaczka i inne. Do gier zespołowych zalicza się miedzy innymi koszykówkę na wózkach, rugby na wózkach (patrz ramka), goalball, siatkówkę na siedząco, hokej.
Wyrównać szanse
Niepełnosprawnych sportowców przydziela się do konkretnych kategorii ze względu na rodzaj i typ niepełnosprawności. Celem grupowania zawodników jest wyrównanie szans w sporcie wyczynowym oraz zawodowym. Istnieją oddzielne klasyfikacje dla osób niewidomych i niedowidzących. Pewne dyscypliny przeznaczone są tylko dla osób niewidomych, tzn. piłka nożna, goalball czy judo. Osoby głuche i niedosłyszące uprawiają wszystkie dyscypliny sportu tak jak osoby pełnosprawne. Jedyną modyfikacją są różnice w sędziowaniu (np. sygnały wizualne zamiast dźwiękowych). Do oddzielnych grup należą osoby z amputacjami kończyn czy z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.
Ze względu na duże różnice w możliwościach funkcjonalnych przy klasyfikacji rozpatruje się wiele czynników. Sprawdza się, jakich mięśni dotyczy porażenie, obszar czucia, występowanie odruchów rdzeniowych, siłę mięśniową, możliwości lokomocyjne oraz przeprowadza się bilans mięśniowy dla kończyn dolnych i kończyn górnych.
Ostania klasa sportowa jest przeznaczona dla osób z porażeniem mózgowym.
Dla wielu osób niepełnosprawnych, z którymi miałam przyjemność pracować sport stanowił formę mobilizacji i walki związaną z chorobą lub ograniczeniami.
Spotkałam przypadki, gdzie przez aktywność fizyczną pacjenci, którzy byli na uboczu, znajdowali swoją grupę społeczną związaną nie ze schorzeniem, a ze wspólną pasją i zainteresowaniami.
Dla części osób sport okazał się szansą, okazją do wyjazdów, spotkań, treningów czy zgrupowań. Kilka osób odnalazło w sobie też zupełnie nowy potencjał, obszary w których okazywali się naprawdę dobrzy, drogi, które rozwijały osobowości oraz dodawały skrzydeł.
Aktywna rehabilitacja
Fundacja Aktywnej Rehabilitacj stawia sobie za cel maksymalne usamodzielnienie osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w wykonywaniu podstawowych i specjalnych aktywności życia codziennego. Pracownicy starają się walczyć o prawa osób niepełnosprawnych do samodzielnego, godziwego życia. Działalność fundacji opiera się na wykorzystywaniu potencjału każdej osoby. Fundacja proponuje udział w szkoleniach, wyjazdach, treningach sportowych. Ciekawa propozycją są akcje typu Pełnosprawni i Aktywni, Inwestuj w Ludzi czy kampania Pierwszy Wózek. Więcej informacji na stronie www.far.org.pl
Bariery architektoniczne
Z perspektywy fizjoterapeuty martwi mnie kilka istotnych problemów związanych ze sportem niepełnosprawnych. Najważniejszym z nich jest wciąż zbyt uboga infrastruktura, utrudnienia architektoniczne i organizacyjne.
Dużo mówi się o upowszechnianiu aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych. Z drugiej strony zderzamy się z realnym problemem braku transmisji zawodów sportowych z udziałem osób niepełnosprawnych, niewielkim zainteresowaniem mediów sportem oraz Paraolimpiadami czy Olimpiadami Specjalnymi, kłopotami ze znalezieniem sponsorów.
Nie oszukujmy się, media nie postrzegają zawodów sportowych osób niepełnosprawnych jako ciekawego materiału dziennikarskiego. Brak informacji o takim imprezach w prasie doprowadza do tego, że grupa kibiców na tego typu zawodach jest wciąż nieliczna. A niesłusznie, bo emocje im towarzyszące są ogromne!
Organizacje sportu osób niepełnosprawnych na świecie:
-IPC (International Paralympic Committees) Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski
-SO (Special Olimpics International)
-CISS (Comite International des Sports des Sourds)
-IBSA (International Blind Sport Association) Międzynarodowa Organizacja Sportu Niewidomych
-ISOD (International Sport Organization for Disabled) Międzynarodowa organizacja Sportu Niepełnosprawnych
-CP-ISRA (Celebral Palsy International Sport and Recreation Association) Międzynarodowa Organizacja Sportu i Rekreacji Osób z Porażenieniem Mózgowym
-INAS-FID (International Sport Federation for Person with Intellektual Disability) Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.
Organizacje w Polsce
W naszym kraju do największych organizacji należy Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych PZSN ?Start?, Polski Związek Sportowy Głuchych PZSG, Olimpiady Specjalne Polska, Polskie Towarzystwo Społeczno- sportowe ?Sprawnu Razem?, Stowarzyszeniue Kultury Fizycznej i Turystyki Niewidzących i Słabowidzących ?CROSS?.
?Wydawać by się mogło, że nic bardziej odległego, niż rugby ? agresywna, brutalna, typowo męska dyscyplina dla silnych i odważnych – i niepełnosprawni ?wózkowicze??
A jednak nie ma takich szczytów, na które nie może doprowadzić upór, wyobraźnia i silna wola.? Sławomir Sękowski
Tekst: Katarzyna Fabiszak
Dynamika, efektywność, zwrotność kontra czterokończynowe porażenie. Efekt – rugby na wózkach. W skład drużyny wchodzi dwunastu zawodników, na boisku może przebywać tyko czterech, suma ich klas (punktów nadawanych w zależności od stopnia niepełnosprawności – przyp. red.) nie może przekroczyć 8. Każdy z nich wyposażony jest w specjalny opancerzony wózek. Rugby na wózkach jest grą taktyczną, a jej podstawowe zasady to: wprowadzenie piłki w ciągu dziesięciu sekund z linii bocznej, dziesięć sekund na wykonanie kozła, dwanaście sekund dla drużyny posiadającej piłkę na wprowadzenie piłki w pole ataku, podczas ataku w strefie obronnej może przebywać maksymalnie trzech zawodników defensywnych, natomiast każdy atakujący zawodnik może przebywać w strefie tylko dziesięć sekund. Za faule i przewinienia grozi minuta kary lub strata.
Mało kto wie, że w Polska Reprezentacja Rugby na Wózkach, sportu nazywanego niegdyś Murderball w ostatnich latach stała się jedną z najsilniejszych drużyn na starym kontynencie.
Na swoim koncie mają wygrane na Bernd Best Tournament 2012 (największy rugbowy turniej klubowy na świecie), Malmo Open w Szwecji, Amsterdam Quad Rugby Tournament w Holandii. Przez ostatnie lata ?The Reds? stali się jedną z najbardziej rozpoznawalnych drużyn Europy, a o zawodników kadry ubiegają się kluby na całym świecie. Do występu w Londynie zabrakło im jednego miejsca na zeszłorocznych Mistrzostwach Europy w Szwajcarii. Redsi postawili przed sobą kolejne wyzwanie: Rio de Janeiro 2016. Jednak, aby cel ten osiągnąć, muszą zaprezentować najwyższą formę na przyszłorocznych Mistrzostwach Europy w Belgii i Mistrzostwach Świata w Danii w roku 2014.
Rugby na wózkach zadziwia każdego, kto zobaczy boiskowe zmagania po raz pierwszy. Nie chodzi tu tylko o to, że to sport, w pełnym tego słowa znaczeniu, a bardziej o to, że każdy ze sportowców jest żywym przykładem łamania barier i trudności, których nie brak dookoła .
Wózek, stereotypy, brak środków na sport ?nieestetyczny?, a w tym wszystkim ludzie, którzy pracują, mają rodziny, pasje, a do tego godziny treningów spędzonych na sali gimnastycznej. Jedyną rzeczą, która różni ich od większości społeczeństwa jest wózek i?pasja, której nie jednemu z nas brakuje.
Więcej informacji o Kadrze Narodowej Rugby na Wózkach na stronie www.sson.pl
Artykuł z Vege nr 12/1 2012. Numer już niedostępny w sprzedaży, ale wciąż do kupienia są inne archiwalne numery: link