Torby, torebki, torebeczki, plastikowe opakowania, pudełka, butelki, kubeczki, słomki, foliowe naklejki. Co roku do wody i gleby trafiają setki ton plastikowych odpadów. Jak zerwać z plastikowym szaleństwem i żyć w zdrowiu, bez wyrzutów sumienia?
Autorka: Joanna Paluch
Od plastiku trudno uciec. Nawet jeśli na zakupach mamy ze sobą torbę wielorazowego użytku, to zawsze dostaniemy coś zapakowanego w folię. Soczewica, butelkowana woda, czekolada? ? wszystko zapakowane w plastik. Na półce w łazience jest tak samo. Plastik od A do Z. Mydło w płynie, balsam, płyn do płukania ust, o szczoteczce do zębów nie wspominając.
Starannie segreguję śmieci, a każdy woreczek foliowy staram się ponownie wykorzystać, ale co z tego. Za każdym razem wynoszę do altanki śmietnikowej tony butelek i opakowań. Tony śmieci, które będą na ziemi jeszcze długo po tym, jak ja stąd odejdę.
Kariera siatki na zakupy
Co to jest plastik i jak zaczęła się jego kariera? Współczesny plastik wynaleziono ponoć już pod koniec XIX w., jednak do masowej produkcji wszedł on dopiero 80 lat później. Jest to potoczne określenie tworzyw sztucznych składających się z polimerów syntetycznych, czyli takich, które zostały wytworzone sztucznie przez człowieka, lub naturalnych modyfikowanych. Wielkimi zaletami tworzyw polimerowych są niskie koszty produkcji, odporność na korozję, lekkość, plastyczność i wytrzymałość. Wady to głównie bardzo długi czas rozkładu i szkodliwy wpływ na środowisko. Również dlatego, że plastik jest jednym z produktów przetwórstwa ropy naftowej, której wydobycie, transport i przerób, łączy się z wieloma zagrożeniami ekologicznymi.
Siatki na zakupy z polietylenu rozpoczęły swoją karierę w latach 60. XX w. Oczywiście na Zachodzie. W tym czasie w Polsce wciąż królowały prawdziwe siatki ze sznurka.
Plastikowe torebki na zakupy były wygodniejsze i wytrzymalsze od papierowych. Były też szalenie nowoczesne i szybko stały się modne. 20 lat później niemal wszystkie supermarkety oferowały takie torebki swoim klientom, obecnie pokrywają one 80 proc. zapotrzebowania rynku w USA.
U nas problem stał się widoczny po transformacji ustrojowej, kiedy to pojawiły się hipermarkety, a wraz z nimi wszechobecne reklamówki. Tworzywa sztuczne są więc w użyciu stosunkowo krótko, lecz w ciągu kilkudziesięciu lat zdążyły stać się ogromnym zagrożeniem dla środowiska.
140 kg plastiku na osobę
Według szacunków ONZ każdy mieszkaniec Europy i Ameryki wytwarza rocznie około 100 kg plastikowych śmieci. Za cztery lata ich liczba może się zwiększyć aż do 140 kg na osobę. To ogromne masy odpadów.
Foliowa torebka służy nam przeciętnie przez 12 min. Następnie, jeśli wszystko dobrze pójdzie, ląduje na wysypisku. Niestety wiele osób wyrzuca śmieci w miejscach do tego nieprzeznaczonych. W konsekwencji plastikowe śmieci trafiają do lasów, do rzek, a rzekami płyną do mórz i oceanów. Jak ocenia WWF, na ich powierzchni może unosić się nawet 100 mln ton plastiku. Największa plama śmieci znajduje się obecnie na Pacyfiku. Po pewnym czasie dryfowania w wodzie plastikowe opakowania zaczynają się rozpadać na mniejsze kawałki, które często zjadane są przez ryby, ptaki i inne morskie zwierzęta. W ten sposób co roku ginie ponad 1 mln zwierząt.
Uwaga na bisfenol
Przechowywanie żywności w plastikowych pojemnikach wpływa niekorzystnie na jej właściwości chemiczne i fizyczne. Szkodliwe substancje potrafią przeniknąć do żywności, co jest zwyczajnie szkodliwe dla naszego zdrowia. Jednym ze związków uważanych za szczególnie szkodliwy jest bisfenol A, który jest składnikiem nie tylko części samochodowych, lecz niestety także pojemników na żywność. Powoduje on zaburzenia w układzie endokrynologicznym ? zachowuje się jak żeński hormon estrogen. Powoduje również zaburzenia metabolizmu oraz jest podejrzewany o silne działanie kancerogenne.
Jedynym słusznym wyjściem wydaje się zatem ograniczenie plastiku. Nie jest to jednak taki proste. Jest on powszechnie stosowany przechowywania żywności, napojów, leków, środków higieny, detergentów i kosmetyków. Dodatkowo tworzywa sztuczne są wykorzystywane w produkcji ubrań, telefonów komórkowych, laptopów, samochodów ? są po prostu wszędzie.
Zero odpadów?
Zainspirowana ruchami spod znaku zero waste (zero odpadów), postanowiłam przynajmniej ograniczyć ilość wykorzystywanego przeze mnie plastiku. Co prawda filozofia zero waste mówi, by żyć tak, żeby produkować jak najmniej śmieci (albo w ogóle nie produkować), ale od czegoś trzeba zacząć.
Zaczęłam od zakupów. Ogromnie przeszkadzało mi, że mimo że zawsze zabieram do sklepu płócienną torbę wielorazowego użytku, i tak kończę z przynajmniej jedną torebką foliową przyniesioną ze sklepu. Ponadto wszystkie produkty spożywcze, które kupowałam opakowane były w plastik. Codziennie kupowałam litrową wodę mineralną i sok (oba w plastikowych butelkach), a także mieszankę orzechów o chrupania, także w plastikowym opakowaniu. Mój chłopak robił zakupy do domu, wracając z pracy, jednak prawie nigdy nie miał przy sobie wielorazowej torby, przynosił więc do domu znienawidzone reklamówki. Starałam się je ponownie wykorzystać jako worki na śmieci, a każdy foliowy woreczek, który składałam i wkładałam do szuflady na później. Pozostała mi po tym jedynie szuflada pełna foliówek, ale liczą się przecież intencje…
Co można zrobić?
Najważniejsze dla nas i naszego zdrowia jest ograniczenie ilości używanego plastiku, a dla środowiska recykling. Niestety nie jesteśmy w stanie wyeliminować plastiku całkowicie z naszego codziennego życia, więc trzeba bardzo uważać, co kupujemy i w czym przechowujemy żywność.
Teoretycznie dobrym sposobem na ponowne użycie plastikowego opakowanie jest np. uczynienie z niego pojemnika na żywność, jednak wiele takich opakowań nie nadaje się do przechowywania żywności. Warto więc zwrócić uwagę na to, że:
- do przechowywania żywności nadają sie tylko specjalnie przeznaczone do tego pojemniki wykonane z tworzywa oznaczonego cyfrą 2 (HDPE) lub 5 (PP). Pozostałe grupy plastików nadają się niestety jedynie do recyklingu;
- plastikowych pojemników nie należy podgrzewać w mikrofalówce, zwłaszcza takich oznaczonych cyfrą 7 – zawierają one szkodliwy bisfenol. Nie wlewajmy do nich również gorących płynów i nie zmywajmy w zmywarkach;
- butelki PET nie powinny być wystawiane na działanie słońca, ponieważ pod wpływem promieni UV mogą wydzielać toksyczne substancje, które przenikają do napoju. Nie nadają się również do ponownego użytku;
- warto sprawdzać, z jakiego tworzywa wykonano dane opakowanie. Taka informacja znajduje się na spodzie produktu w formie symbolu graficznego ? trzech zawracających strzałek tworzących trójkąt. W środku powinna znajdować się cyfra od 1 do 7 odpowiadająca tworzywu, którego użyto do wykonania danego produktu.
Po przyjrzeniu się rozmaitym tworzywom, jakie mamy w domu, watro również sprawdzić, czym można zastąpić ów wszechobecny plastik.
Najbardziej problematyczne są zakupy. Małe torebki foliowe i plastikowe opakowania można jednak zastąpić.
- Zamiast brać od sprzedawcy foliówkę, wystarczy przynieść własny mały woreczek płócienny. Znajdziecie taki na Allegro (około 2 zł za sztukę). Nie warto się zrażać dziwnymi komentarzami i minami sprzedających. Najlepiej powiedzieć, że jesteście uczuleni na plastik, hasło ?ekologia? często źle działa na ludzi… Do sklepu można również przychodzić ze słoikiem lub pojemnikiem wielorazowego użytku. Warto robić zakupy na bazarach, gdzie mniej produktów jest wstępnie pakowanych w folię.
- Kupujmy na wagę. Warto wykorzystać do tego wspomniane płócienne woreczki i słoiki. Wiele jednorazowych opakowań nie nadaje się do recyklingu, więc jeśli już musimy kupić jakiś zapakowany w plastik produkt, sprawdźmy jego oznaczenia.
- Ograniczmy do minimum spożycie butelkowanej wody, szczególnie tej w małych, 0,5-l. butelkach Jest to jedna z najbardziej nieekologicznych produkcji na świece. Jeśli już musimy kupić wodę w sklepie, to poszukajmy takiej w szklanej butelce. Jeżeli nie ufamy kranówce, warto zainwestować w filtr do wody lub specjalny bidon z filtrującym wkładem. Zaoszczędzimy pieniądze i zostawimy po sobie mniej śmieci.
- Szukajmy w sklepach produktów opakowanych w szkło, metal i papier. Dla wegetarian i wegan oznacza to niestety jeszcze więcej czasu spędzonego w sklepie, ale warto. Poza tym gdy już poznamy interesujące nas artykuły i nabierzemy wprawy, czas przeznaczony na zakupy znacznie się skróci.
- Kupujmy mniej, a dokładnie tylko tyle, ile potrzebujemy. Warto chodzić na zakupy z listą i dokładnie sprawdzać, co mamy w lodówce. Marnowanie żywności to również wielki problem ekologiczny. Według niektórych badań nawet co trzeci wyprodukowany w naszym kraju produkt trafia do kosza. Opłaca się o tym pomyśleć.
Kosmetyki własnej roboty
A co z kosmetykami i detergentami? Tutaj jest dużo większy problem, ponieważ większość produkowanych kosmetyków pakuje się w plastik. Jeden producent może używać w produkcji różnych rodzajów tworzyw. Warto zwrócić uwagę na oznaczenia i wybrać te bezpieczne.
Jeżeli ktoś ma czas i umiejętności, może spróbować wykonać własne kosmetyki. W internecie jest ogromny wybór łatwych przepisów na balsamy, kremy, dezodoranty, a nawet pastę do zębów. Jeśli nie macie takich zdolności, warto sięgnąć po olej kokosowy lub arganowy. Można go używać zamiast mleczka do ciała, odżywki czy kremu. Działa świetnie i pięknie pachnie. Dezodorant warto zastąpić kryształem ałunu lub oliwą magnezową, a szczoteczkę do zębów wymienić na bambusową lub elektryczną.
Zastąpić można także detergenty. Niegłupim pomysłem jest zajrzenie do starych babcinych porad. Okazuje się, że magicznym środkiem czyszczącym jest np. ocet, a na podorędziu warto mieć również sodę oczyszczoną. Możliwości jest mnóstwo, a ograniczenie ilości używanych kosmetyków to ulga zarówno dla środowiska, jak i portfela.
Najważniejsze: nie korzystajmy z jednorazowych kubków, słomek i mieszadełek. Szanujmy matkę ziemię i siebie nawzajem. Niech to, co po nas pozostanie, nie będzie kupą śmieci.